عملیاتی که حماس در هفتم اکتبر 2023؛ برای مقابله با ظلم­ و جنایت­ متعدد و مداوم چند دهه اخیر رژیم صهیونیستی علیه فلسطینیان انجام داد، نه تنها در ابعاد نظامی، امنیتی و سیاسی مورد توجه قرار گرفت؛ بلکه درافکارعمومی و محافل علمی و دانشگاهی نیز بازتاب گسترده­ای یافت؛ به­­طوریکه اندیشمندان و متفکران مختلفی در مخالفت و موافقت آن سخن گفتند یکی از متفکرانی که در این خصوص اظهارنظر کرده، فیلسوف و جامعه­‌شناس شهیر آلمانی یورگن هابرماس است.

 هابرماس به همراه دو استاد علوم سیاسی و یک حقوقدان در اقدامی جانبدارانه از اسرائیل، نامه­ سرگشاده ای را با عنوان «بیانیه­ای در مورد اصول همبستگی» منتشرکردند. در بیانیه مزبور هدف حمله حماس از بین بردن یهودیان ذکر شده است و واکنش اسرائیل به لحاظ اصولی موجه دانسته شد. بیانیه هابرماس وهمفکران آلمانی او واکنش‌­های مختلفی در پی داشته است. از جمله موضع­گیری­‌هایی که اندیشمندان ایرانی و اصحاب علوم اجتماعی در ایران در این باره اتخاذ کردند.

 در همین رابطه دانشکده علوم اجتماعی و موسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی دانشگاه تهران با توجه به رسالت علمی خود، نشستی را  در ششم آذر 1402 با عنوان «حمایت اساتید و دانشجویان از فلسطین: نقد بیانیه یورگن هابرماس» برگزار کرده و به  نقد رویکرد هابرماس پرداختند.

در این نشست با اقبال خوب دانشجویان و اساتید همراه بود، برخی از اساتید در نقد و تحلیل بیانیه هابرماس سخنرانی کردند.

در آغاز نشست دکتر غلامرضا جمشیدیها رئیس دانشکده علوم اجتماعی به موضوع محوری ذیل پرداخت که نظر هابرماس یا هر تئوری غربی را می‌­توان از منظر اینکه بر پایه چه نوع انسان­شناسی استوار است به دو دسته شباهت انسان­ها با یکدیگر یا تفاوت انسان­ها با یکدیگر تقسیم کرد. بر این اساس هر چند که هابرماس در نظریه‌­پردازی‌­های خود بر شباهت انسان­ها متمرکز است؛ اما در این بیانیه ایشان مانند اسلاف خود در مرحله عمل بر سویه نا برابربودن انسان­ها با یکدیگر تمایل پیدا کرده است که گواه  نوعی تضاد نظر و عمل درباور آنها است.

در ادامه دکتر محمدرضا جوادی‌­یگانه بیانیه هابرماس را تشریح سپس به نقد و تحلیل آن پرداختتند. بر اساس تحلیل جوادی یگانه،  بیانیه هابرماس مبتنی بر اقدام حماس از لحظه وقوع حادثه (هفتم اکتبر) است. این متفکر آلمانی  اتفاقات قبل و بعد هفتم اکتبر را نادیده گرفته است. برای ارزیابی و تحلیل دقیق اقدام حماس لازم است به پیشینه قبلی اقدامات رژیم صهیونیستی از سال 1948 توجه کرد. اگراقدام حماس با این پیشینه ارزیابی شود، حرکت حماس در چارچوب نظام حقوق بین­الملل وچارچوب جنگ عادلانه و به عنوان آخرین راه حل؛ تفسیرو صورت بندی دیگری پیدا می کند. افزون بر آنکه هابرماس با چنین بیانیه ای گویا خود دچارهمان نقدی شده است که به هولوکاست وارد کرده است.چنین تحلیلی نادیده­گرفتن شعور مخاطب است. سخنران بعدی نشست دکتر حمید پارسانیا رئیس موسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی دانشگاه تهران بود. به اعتقاد ایشان رویکرد اتخاذی هابرماس عقلانی است؛ زیرا  که هابرماس عقلگرایی را، ناشی از پیوند آن با ارزش­هایی می­داند که به تبعیـت از کانت آنها را خودآیینی و رهایی از قیمومیت می‌­نامد. بـه ایـن مفهـوم کـه انسـان پیشـرفته از طریـق روشـنگری، وابستگی خود را به روابط، نهادها و ارزش­‌های سنتی که از نظر آنها فاقد مبنای عقلانی­‌اند، گسسته ­اسـت.

دکتر علیرضا شجاعی‌زند  استاد جامعه­شناسی دین به عنوان آخرین سخنران این نشست معتقد بود که بیانیه هابرماس را نباید درچارچوب سایر نظریه­‌های جامعه‌­شناختی او ارزیابی کرد؛ بلکه این بیانیه را باید با زمینه زندگی اجتماعی هابرماس؛ یعنی آلمانی بودن او و اتهام یهودی‌­ستیزی آلمانی ها مورد ارزیابی قرار داد. همچنانکه شواهد این امر در بیانیه او مشهود است. از این رو بیانیه هابرماس در حد و اندازه­ای نیست که مورد کنکاش علمی قرار گیرد و زمان بیشتر از آنچه تا کنون در این خصوص مصروف شده است، به آن بیانیه اختصاص یابد.