جمعیت شناسی - دانشکده علوم اجتماعی
رشته جمعیت شناسی یکی از شاخه های علوم اجتماعی است که به مطالعه جمعیت های انسانی از نقطه نظر ساختار، اندازه و تغییراتی که ارتباط متقابل سه عامل زاد و لد، مرگ و میر و مهاجرت بر جمعیت به وجود می آورند می پردازد. این سه مؤلفه موضوعات اصلی و هسته اصلی جمعیت شناسی هستند، که به طور مشترک کار ثبات یا تغییر جمعیت را به عهده دارند. افزون بر این، وضعیت و تغییرات این مؤلفهها دارای پیآمدهای جمعیتی، اجتماعی و اقتصادی هستند که همواره مورد توجه حوزههای پژوهشی علوم اجتماعی و سیاستگذاری اجتماعی- اقتصادی بوده است. بنابراین میتوان گفت که جمعیتشناسی مطالعه علمی، توصیف و تحلیل آماری ترکیب و حرکات جمعیتهای انسانی، بررسی سیاستهای جمعیتی و روابط متقابلی است که بین پدیدههای جمعیتی و عوامل اقتصادی- اجتماعی و زیستی وجود دارد. جمعیت شناسان در مطالعه چنین پدیده هایی عموما از داده های سرشماری، پیمایشات نمونه گیری و مدل های آماری استفاده میکنند.
ماهیت میان رشته ای جمعیت شناسی، این علم را با رشته های متعدد دیگری از جمله جامعه شناسی، اقتصاد، تاریخ، بهداشت، اکولوژی، جغرافیا، مردم شناسی، زیست شناسی، ژنتیک و اپیدمیولوژی مرتبط می سازد؛ با این وجود در اکثر دانشگاه ها و مراکز آموزشی سراسر دنیا، دانشکدههای علوم اجتماعی و اقتصادی ارائهدهندهی این رشته هستند. در ایران نیز پس از تاسیس دانشکده علوم اجتماعی در سال ۱۳۵۱، گروه آموزشی جمعیت شناسی تاسیس و در مقطع کارشناسی دانشجو پذیرفت. تا قبل از انقلاب در ۸ دوره، دانشجوی کارشناسی جمعیت شناسی پذیرفته شد. بعد از ادغام رشته های دانشکده و ایجاد رشته علوم اجتماعی (با گرایش های متفاوت)، آموزش جمعیت شناسی به عنوان یک رشته مستقل در دوره کارشناسی متوقف شد. با توجه به نیاز جامعه به تربیت متخصصین جمعیتی و ضرورت توسعه و اعتلای آموزش و پژوهش در جمعیت شناسی، از سال تحصیلی ۶۸-۱۳۶۷ گروه جمعیت شناسی به پذیرش دانشجو در مقطع کارشناسی ارشد اقدام نمود. اولین آزمون دکتری جمعیت شناسی در سال ۱۳۸۱ برگزار گردید و با پذیرش۵ دانشجو، آموزش جمعیت شناسی در مقطع دکتری آغاز شد و تا به امروز ادامه دارد.
ماهیت میان رشته ای جمعیت شناسی، این علم را با رشته های متعدد دیگری از جمله جامعه شناسی، اقتصاد، تاریخ، بهداشت، اکولوژی، جغرافیا، مردم شناسی، زیست شناسی، ژنتیک و اپیدمیولوژی مرتبط می سازد؛ با این وجود در اکثر دانشگاه ها و مراکز آموزشی سراسر دنیا، دانشکدههای علوم اجتماعی و اقتصادی ارائهدهندهی این رشته هستند. در ایران نیز پس از تاسیس دانشکده علوم اجتماعی در سال ۱۳۵۱، گروه آموزشی جمعیت شناسی تاسیس و در مقطع کارشناسی دانشجو پذیرفت. تا قبل از انقلاب در ۸ دوره، دانشجوی کارشناسی جمعیت شناسی پذیرفته شد. بعد از ادغام رشته های دانشکده و ایجاد رشته علوم اجتماعی (با گرایش های متفاوت)، آموزش جمعیت شناسی به عنوان یک رشته مستقل در دوره کارشناسی متوقف شد. با توجه به نیاز جامعه به تربیت متخصصین جمعیتی و ضرورت توسعه و اعتلای آموزش و پژوهش در جمعیت شناسی، از سال تحصیلی ۶۸-۱۳۶۷ گروه جمعیت شناسی به پذیرش دانشجو در مقطع کارشناسی ارشد اقدام نمود. اولین آزمون دکتری جمعیت شناسی در سال ۱۳۸۱ برگزار گردید و با پذیرش۵ دانشجو، آموزش جمعیت شناسی در مقطع دکتری آغاز شد و تا به امروز ادامه دارد.
هدف اصلی در برنامه آموزشی و پژوهشی دوره های تحصیلات تکمیلی گروه جمعیتشناسی، ارتقای دانش و توسعه مطالعات از طریق انتقال مهارتهای آموزشی و پژوهشی به دانشجویان این دوره است. در ایران موضوع جمعیت از ابعاد متعددی مورد توجه و بحث صاحبنطران اقتصادی، اجتماعی و سیاسی، محققان و برنامه ریزان و دستگاههای دولتی بوده است. بر همین اساس، فارغ التحصیلان این رشته عمدتا در مراکز مختلف آموزشی، تحقیقاتی، و سیاستگذاری و اجرائی از جمله دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی، آموزش و پرورش، مرکز آمار ایران، سازمان مدیریت و برنامهریزی، سازمان ثبت احوال، وزارت بهداشت و سایر نهادهای مرتبط به جمعیت، به تدریس دروس جمعیتی، پژوهش در موضوعات جمعیتی،و ارائه مشاوره در امور سیاستگذاری و برنامه ریزی مرتبط با جمعیت اشتغال دارند.
همچنین حوزههای پژوهشی اصلی رشته جمعیتشناسی برای محققان و علاقهمندان موارد زیر را شامل میشود:
پژوهش در حوزه مطالعات باروری و فرزندآوری و جمعیتشناسی خانواده (ازدواج، طلاق، خانوار و ...)
پژوهش در حوزه مطالعات مرگ و میر و سلامت
پژوهش در حوزه مطالعات مهاجرت و تحرکات جمعیتی
پژوهش در حوزه تحولات ساختار سنی جمعیت و پیامدهای اقتصادی-اجتماعی آن
پژوهش در زمینه بسط و گسترش تکنیکهای برآورد شاخصهای جمعیتشناسی و جمعیتشناسی محض
همچنین حوزههای پژوهشی اصلی رشته جمعیتشناسی برای محققان و علاقهمندان موارد زیر را شامل میشود:
پژوهش در حوزه مطالعات باروری و فرزندآوری و جمعیتشناسی خانواده (ازدواج، طلاق، خانوار و ...)
پژوهش در حوزه مطالعات مرگ و میر و سلامت
پژوهش در حوزه مطالعات مهاجرت و تحرکات جمعیتی
پژوهش در حوزه تحولات ساختار سنی جمعیت و پیامدهای اقتصادی-اجتماعی آن
پژوهش در زمینه بسط و گسترش تکنیکهای برآورد شاخصهای جمعیتشناسی و جمعیتشناسی محض