دکتر حسین محمودیان

مدیر گروه جمعیت شناسی

رشته جمعیت شناسی یکی از شاخه های علوم اجتماعی است که به مطالعه جمعیت های انسانی از نقطه نظر ساختار، اندازه و تغییراتی که ارتباط متقابل سه عامل زاد و لد، مرگ و میر و مهاجرت بر جمعیت به وجود می آورند می پردازد. این سه مؤلفه موضوعات اصلی و هسته اصلی جمعیت شناسی هستند، که به طور مشترک کار ثبات یا تغییر جمعیت را به عهده دارند. افزون بر این، وضعیت و تغییرات این مؤلفه­ها دارای پی­آمدهای جمعیتی، اجتماعی و اقتصادی هستند که همواره مورد توجه حوزه­های پژوهشی علوم اجتماعی و سیاست­گذاری اجتماعی- اقتصادی بوده است. بنابراین می­توان گفت که جمعیت‌شناسی مطالعه علمی، توصیف و تحلیل آماری ترکیب و حرکات جمعیت‌های انسانی، بررسی سیاست‌های جمعیتی و روابط متقابلی است که بین پدیده‌های جمعیتی و عوامل اقتصادی- اجتماعی و زیستی وجود دارد. جمعیت شناسان در مطالعه چنین پدیده هایی عموما از داده های سرشماری، پیمایشات نمونه گیری و مدل های آماری استفاده می­کنند.
ماهیت میان رشته ای جمعیت شناسی، این علم را با رشته های متعدد دیگری از جمله جامعه شناسی، اقتصاد، تاریخ، بهداشت، اکولوژی،‌ جغرافیا، مردم شناسی،‌ ‌زیست شناسی، ‌ژنتیک و اپیدمیولوژی مرتبط می سازد؛ با این وجود در اکثر دانشگاه ها و مراکز آموزشی سراسر دنیا، دانشکده­های علوم اجتماعی و اقتصادی ارائه­دهنده­ی این رشته هستند. در ایران نیز پس از تاسیس دانشکده علوم اجتماعی در سال ۱۳۵۱،‌ گروه آموزشی جمعیت شناسی تاسیس و در مقطع کارشناسی دانشجو پذیرفت. تا قبل از انقلاب در ۸ دوره، دانشجوی کارشناسی جمعیت‏ شناسی پذیرفته شد. بعد از ادغام رشته ‏های دانشکده و ایجاد رشته علوم اجتماعی (با گرایش های متفاوت)، آموزش جمعیت شناسی به عنوان یک رشته مستقل در دوره کارشناسی متوقف شد. با توجه به نیاز جامعه به تربیت متخصصین جمعیتی و ضرورت توسعه و اعتلای آموزش و پژوهش در جمعیت‏ شناسی، از سال تحصیلی ۶۸-۱۳۶۷ گروه جمعیت‏ شناسی به پذیرش دانشجو در مقطع کارشناسی ارشد اقدام نمود. اولین آزمون دکتری جمعیت شناسی در سال ۱۳۸۱ برگزار گردید و با پذیرش۵ دانشجو، آموزش جمعیت شناسی در مقطع دکتری آغاز شد و تا به امروز ادامه دارد.
 
هدف اصلی در برنامه آموزشی و پژوهشی دوره های تحصیلات تکمیلی گروه جمعیت­شناسی، ارتقای دانش و توسعه مطالعات از طریق انتقال مهارت­های آموزشی و پژوهشی به دانشجویان این دوره است. در ایران موضوع جمعیت از ابعاد متعددی مورد توجه و بحث صاحبنطران اقتصادی، اجتماعی و سیاسی، محققان و برنامه ریزان و دستگاههای دولتی بوده است. بر همین اساس، فارغ التحصیلان این رشته عمدتا در مراکز مختلف آموزشی،‌ تحقیقاتی، و سیاستگذاری و اجرائی از جمله دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی، آموزش و پرورش،‌ مرکز آمار ایران، سازمان مدیریت و برنامه‏ریزی، سازمان ثبت احوال، وزارت بهداشت و سایر نهادهای مرتبط به جمعیت، به تدریس دروس جمعیتی،‌ پژوهش در موضوعات جمعیتی،و ارائه مشاوره در امور سیاستگذاری و برنامه ریزی مرتبط با جمعیت اشتغال دارند.
همچنین حوزه­های پژوهشی اصلی رشته جمعیت­شناسی برای محققان و علاقه­مندان موارد زیر را شامل می­شود:
پژوهش در حوزه مطالعات باروری و فرزندآوری و جمعیت­شناسی خانواده (ازدواج، طلاق، خانوار و ...)
پژوهش در حوزه مطالعات مرگ و میر و سلامت
پژوهش در حوزه مطالعات مهاجرت و تحرکات جمعیتی
پژوهش در حوزه تحولات ساختار سنی جمعیت و پیامدهای اقتصادی-اجتماعی آن
پژوهش در زمینه بسط و گسترش تکنیک­های برآورد شاخص­های جمعیت­شناسی و جمعیت­شناسی محض