علوم اجتماعی اسلامی - دانشکده علوم اجتماعی social
دکتر حامد حاجی حیدری
مدیر گروه علوم اجتماعی اسلامی
گروه علوم اجتماعی اسلامی با هدف ارتقاء شناختی و اخلاقی علوم اجتماعی و توجه به مسائل بومی و تمدنی، با اتکاء به بیش از سه دهه مقدمات و طراحی‌های مجدانه، نهایتاً در سال ۱۳۹۱، با پذیرش دانشجو در دو رشته «دانش اجتماعی مسلمین» و «فلسفه علوم اجتماعی» کار خود را آغاز کرد. از آن زمان تا کنون رشته «دانش اجتماعی مسلمین» در دو مقطع کارشناسی ارشد و دکتری و رشته «فلسفه علوم اجتماعی» در مقطع کارشناسی ارشد در دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران دانشجو می‌پذیرد. در ادامه، ضمن معرفی رشته‌های گروه علوم اجتماعی اسلامی، به معرفی اعضای هیئت علمی این گروه پرداخته خواهد شد.
الف) رشته دانش اجتماعی مسلمین
دانش اجتماعی مسلمین به اندیشه، دانش و علم اجتماعی دنیای اسلام می‌پردازد، هویت معرفتی این دانش را باتوجه‌به معنای علم در حوزه فرهنگ و تمدن اسلامی شناسایی نموده و مبادی اندیشه اجتماعی معاصر مسلمانان و تلاش متفکران اسلامی را ارزیابی و بررسی نقادانه می‌کند. دانش اجتماعی اسلامی، به‌رغم پیشینه تاریخی و تمدنی خود با حضور دانش اجتماعی مدرن در مراکز رسمی علمی کشورهای اسلامی، مورد غفلت قرار گرفته و متأسفانه بیشتر پژوهش‌ها بر موضوعات مدرن واقع شده است.
اندیشه اجتماعی معاصر با گسست از پیشینه تاریخی، روش و نسبتی شایسته و مناسب با فرهنگ و تمدن اسلامی پیدا نکرده است؛ لذا بازخوانی و بررسی اندیشه اجتماعی متفکران مسلمان و تلاش برای پدیدآوردن دانش روشمند مناسب با حوزه فرهنگ و تمدن اسلام که در نهایت بتواند با راه‌اندازی جنبش نرم‌افزاری احیاگر تمدن نوین اسلامی باشد، ضرورت تأسیس این رشته را توجیه می‌نماید. این رشته اهداف زیر را دنبال می‌کند:
۱. آشنایی با روش‌ها و شیوه‌های اندیشه اجتماعی و سنت‌های فکری دنیای اسلام
۲. زمینه‌سازی برای تکوین نظریه‌های اجتماعی مبتنی بر حوزه حکمت و عقلانیت اسلامی
۳. کوشش در جهت بسط و کاربردی نمودن اندیشه‌های اجتماعی اسلامی
۴. آگاهی و مقایسه مبادی متافیزیکی و فرهنگی نظریه‌های جامعه‌شناسی
۵. شناخت و مقایسه زمینه‌های فرهنگی و تمدنی نظریه‌های اجتماعی مدرن با یکدیگر و با اندیشه‌های اجتماعی اسلامی.
در مقطع کارشناسی ارشد «رشته دانش اجتماعی مسلمین» دانشجو می‌بایست ۱۶ واحد دروس الزامی ـ تخصصی و ۱۰ واحد دروس اختیاری ـ تخصصی و ۶ واحد پایان‌نامه را بگذراند. دروس زیر بر اساس آخرین بازنگری مصوب به‌عنوان دروس الزامی ـ تخصصی ارائه می‌گردد:
۱. بررسی و نقد مکاتب و نظریه‌های جامعه‌شناس
۲. روش‌های تحقیق در علوم اجتماعی
۳. اندیشه اجتماعی در منابع اسلامی
۴. فلسفه علوم اجتماعی تطبیقی
۵. نظریه‌های اجتماعی مسلمین
۶. روش‌های تحقیق در علوم اجتماعی
۷. روش تحقیق عملی.
دروس اختیاری ـ تخصصی رشته دانش اجتماعی مسلمین در مقطع ارشد نیز عبارت‌اند از:
۱. جامعه‌شناسی تاریخی ایران
۲. جامعه‌شناسی جنبش‌های اسلامی
۳. بررسی و نقد جامعه‌شناسی علم و معرفت
۴. اسلام در متون غربی
۵. جامعه‌شناسی دین در ایران
در مقطع دکتری «دانش اجتماعی مسلمین» بر اساس مصوبه ششصد و نودمین جلسه شورای عالی برنامه‌ریزی مورخ ۸/۴/۱۳۸۷ دانشجو می‌بایست علاوه بر ۱۸ واحد پایان‌نامه، ۱۲ واحد دروس الزامی ـ تخصصی و ۶ واحد دروس اختیاری ـ تخصصی بگذراند. دروس الزامی ـ تخصصی مقطع دکتری «دانش اجتماعی مسلمین» عبارت‌اند از:
۱. تحلیل ادوار علوم عقلی
۲. تحلیل ادوار علوم نقلی
۳. چالش‌های نظری معاصر در جهان اسلام
۴. تفکر اجتماعی مسلمین تا دوران معاصر
۵. روش‌شناسی تفکر اجتماعی مسلمین
۶. فلسفه سیاسی اسلام
دروس اختیاری ـ تخصصی مقطع دکتری نیز عبارت‌اند از:
۱. بازشناسی تفکر اجتماعی مسلمین
۲. جامعه‌شناسی دین در ایران
۳. بازشناسی تفکر اجتماعی مسلمین
۴. نقد و بررسی گفتمان شرق‌شناسی
ب) رشته فلسفه علوم اجتماعی
فلسفه علوم اجتماعی دانشی درجه دوم و پیشینی محسوب می‌شود که به تبیین چگونگی شکل‌گیری نظریه‌های اجتماعی و بنیان‌های متافیزیکی، انسان‌شناختی، معرفت‌شناختی و روش‌شناختی تولید نظریه‌ها پرداخته و چگونگی نسبت نظریه‌ها را با حوزه‌های فرهنگی و تاریخی مربوط به آن‌ها تبیین می‌نماید. فلسفه علوم اجتماعی به‌عنوان یک گرایش بینارشته‌ای شناخته می‌شود که نظریه‌ها و روش‌های تولید علوم اجتماعی را مورد نقد و بررسی قرار می‌دهد.
ازآنجاکه نظریه‌های جامعه‌شناختی سرشار از مبادی متافیزیکی و معرفت‌شناختی هستند که در حوزه فرهنگی دنیای غرب حضور داشته‌اند، این نظریه‌ها در محیط بومی خود، برای حل مسائل اجتماعی خویش پدید آمده‌اند و انتقال مستقیم آن‌ها به‌عنوان نظریات علمی و درعین‌حال جهان‌شمول، علاوه بر ایجاد مشکلات فرهنگی و تاریخی در سایر جوامع، مانع از خلاقیت جامعه علمی جهت تولید نظریات بومی مناسب می‌گردد. رشته فلسفه علوم اجتماعی، با ایجاد خودآگاهی علمی برای دانشجویان زمینه تکوین تئوری‌های بومی و نقادی نظریه‌های موجود را فراهم می‌آورد.
اهداف رشته فلسفه علوم اجتماعی عبارت است از:
۱. شناخت هویت معرفتی نظریه‌های جامعه‌شناختی
۲. آگاهی به مبادی متافیزیکی و فرهنگی نظریه‌ها
۳. نقد و بررسی روش‌شناختی معرفت و نظریه‌های جامعه‌شناختی
۴. زمینه‌سازی برای تکوین نظریه‌های مبتنی بر حکمت و عقلانیت اسلامی
۵. تربیت پژوهشگران نقاد مطالعات اجتماعی
بر اساس بازنگری و مصوبه هشت‌صد و بیست و ششمین جلسه شورای برنامه‌ریزی آموزش عالی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری مورخ ۱۸/۱/۹۲ دانشجو می‌بایست در مقطع کارشناسی ارشد ۶ واحد پایان‌نامه، ۱۶ واحد دروس الزامی ـ تخصصی و ۱۰ واحد دروس اختیاری ـ تخصصی را بگذراند. دروس الزامی ـ تخصصی رشته فلسفه علوم اجتماعی در مقطع کارشناسی ارشد رشته عبارت‌اند از:
۱. بررسی و نقد مکاتب و نظریه‌های جامعه‌شناسی
۲. فلسفه و روش‌شناسی علوم اجتماعی
۳. اندیشه اجتماعی متفکران مسلمان
۴. روش‌شناسی اندیشه اجتماعی متفکران مسلمان
۵. روش تحقیق عملی
۶. فلسفه اسلامی
دروس اختیاری ـ تخصصی این رشته در مقطع کارشناسی ارشد نیز عبارت‌اند از:
۱. جامعه‌شناسی تاریخی ایران
۲. تاریخ اندیشه اجتماعی
۳. بررسی و نقد جامعه‌شناسی علم و معرفت
۴. نقد و بررسی نظریه‌های فمینیستی
۵. جامعه‌شناسی دین
۲ ـ معرفی اساتید گروه:
از آنجا که رشته‌های گروه علوم اجتماعی اسلامی بین رشته‌ای محسوب می‌شوند، تلاش شده از اساتید متخصص در حوزه‌های مختلف جامعه‌شناسی، علوم و فلسفه اسلامی، فلسفه علم و فلسفه غرب استفاده گردد. در حال حاضر نه عضو به صورت پیوسته؛ و شش عضو به صورت وابسته در گروه علوم اجتماعی اسلامی به فعالیت علمی، آموزشی و پژوهشی مبادرت دارند:
۲ ـ ۱. اعضای پیوسته گروه:
۱. دکتر غلامرضا جمشیدی‌ها؛ دارای مرتبه استادی جامعه‌شناسی که در حوزه‌های نظریه‌های جامعه‌شناسی و اندیشه‌های اجتماعی مسلمین تدریس می‌نمایند.
۲. دکتر یحیی بوذری نژاد؛ دارای مرتبه دانشیاری که در حوزه‌های روش‌شناسی دانش اجتماعی مسلمین، علوم نقلی و عقلی اسلامی و تحولات علوم و فلسفه اسلامی تدریس می‌نمایند.
۳. دکتر مهدی حسین‌زاده یزدی؛ دارای مرتبه دانشیاری که در حوزه‌های فلسفه علوم اجتماعی، فلسفه و روش‌شناسی علوم اجتماعی و فلسفه سیاسی اسلام تدریس می‌نمایند.
۴. دکتر حامد حاجی حیدری؛ دارای مرتبه استادیاری که در زمینه‌های نظریه‌ها و مکاتب جامعه‌شناسی، فلسفه علم و معرفت و شرق‌شناسی تدریس می‌نمایند.
۵. دکتر محسن صبوریان؛ دارای مرتبه استادیاری که در حوزه‌های تاریخ اندیشه اجتماعی و جامعه‌شناسی دین فعالیت دارند.
۶. دکتر حسین حاج‌محمدی؛ دارای مرتبه استادیاری که در حوزه‌های فلسفه اسلامی و فلسفه غرب تدریس می‌نمایند.
۷. دکتر سیدهادی ساجدی؛ دارای مرتبه استادیاری که در حوزه‌های اسلام در متون غربی و روش‌های تحقیق در علوم اجتماعی تدریس می‌نمایند.
۸. دکتر سیدپویا رسولی‌نژاد؛ دارای مرتبه استادیاری که در حوزه‌های اندیشه اجتماعی متفکران مسلمان و نظریه‌های اجتماعی مسلمین تدریس می‌نمایند.
۹. دکتر نادر نورمحمد؛ دارای مرتبه استادیاری که در حوزه‌های روش تحقیق عملی و جامعه‌شناسی جنبش‌های اسلامی تدریس می‌نمایند.
۲ ـ ۲. اعضای وابسته گروه:
۱۰. دکتر کریم مجتهدی؛ استاد و چهره ماندگار فلسفه ایران که در حوزه مباحث مربوط به فلسفه علم و فسلفه های مضاف با گروه همکاری دارند.
۱۱. مرحوم دکتر عماد افروغ؛ دانشیار جامعه‌شناسی که در حوزه فلسفه علوم اجتماعی و روش شناسی علوم اجتماعی با گروه همکاری داشتند.
۱۲. دکتر حمید پارسانیا؛ دانشیار جامعه شناسی دانشگاه تهران که در تدریس دروس روش‌شناسی تفکر اجتماعی مسلمین و نظریه‌های جامعه شناسی باگروه همکاری دارند.
۱۳. دکتر مهدی گلشنی؛ استاد دانشگاه صنعتی شریف که در حوزه فلسفه علم و فلسفه‌های مضاف با گروه همکاری دارند.
۱۴. دکتر موسی عنبری؛ دانشیار جامعه شناسی دانشگاه تهران که در حوزه جامعه شناسی تاریخی با گروه همکاری دارند.
۱۵. دکتر عبدالحسین کلانتری؛ دانشیار جامعه شناسی دانشگاه تهران که در حوزه‌های روش تحقیق کیفی و کمی با گروه همکاری دارند.
۱۶. دکتر محمد جواد جاوید؛ استاد دانشگاه تهران که در حوزه اندیشه‌های اجتماعی در متون اسلامی و فقه اجتماعی با گروه همکاری دارند.
۱. دکتر غلامرضا جمشیدی‌ها؛ دارای مرتبه استادی جامعه‌شناسی که در حوزه‌های نظریه‌های جامعه‌شناسی و اندیشه‌های اجتماعی مسلمین تدریس می‌نمایند.
۲. دکتر یحیی بوذری نژاد؛ دارای مرتبه دانشیاری که در حوزه‌های روش‌شناسی دانش اجتماعی مسلمین، علوم نقلی و عقلی اسلامی و تحولات علوم و فلسفه اسلامی تدریس می‌نمایند.
۳. دکتر مهدی حسین‌زاده یزدی؛ دارای مرتبه دانشیاری که در حوزه‌های فلسفه علوم اجتماعی، فلسفه و روش‌شناسی علوم اجتماعی و فلسفه سیاسی اسلام تدریس می‌نمایند.
۴. دکتر حامد حاجی حیدری؛ دارای مرتبه استادیاری که در زمینه‌های نظریه‌ها و مکاتب جامعه‌شناسی، فلسفه علم و معرفت و شرق‌شناسی تدریس می‌نمایند.
۵. دکتر محسن صبوریان؛ دارای مرتبه استادیاری که در حوزه‌های تاریخ اندیشه اجتماعی و جامعه‌شناسی دین فعالیت دارند.
۶. دکتر حسین حاج‌محمدی؛ دارای مرتبه استادیاری که در حوزه‌های فلسفه اسلامی و فلسفه غرب تدریس می‌نمایند.
۷. دکتر سیدهادی ساجدی؛ دارای مرتبه استادیاری که در حوزه‌های اسلام در متون غربی و روش‌های تحقیق در علوم اجتماعی تدریس می‌نمایند.
۸. دکتر سیدپویا رسولی‌نژاد؛ دارای مرتبه استادیاری که در حوزه‌های اندیشه اجتماعی متفکران مسلمان و نظریه‌های اجتماعی مسلمین تدریس می‌نمایند.
۹. دکتر نادر نورمحمد؛ دارای مرتبه استادیاری که در حوزه‌های روش تحقیق عملی و جامعه‌شناسی جنبش‌های اسلامی تدریس می‌نمایند.
۲ ـ ۲. اعضای وابسته گروه:
۱۰. دکتر کریم مجتهدی؛ استاد و چهره ماندگار فلسفه ایران که در حوزه مباحث مربوط به فلسفه علم و فسلفه های مضاف با گروه همکاری دارند.
۱۱. مرحوم دکتر عماد افروغ؛ دانشیار جامعه‌شناسی که در حوزه فلسفه علوم اجتماعی و روش شناسی علوم اجتماعی با گروه همکاری داشتند.
۱۲. دکتر حمید پارسانیا؛ دانشیار جامعه شناسی دانشگاه تهران که در تدریس دروس روش‌شناسی تفکر اجتماعی مسلمین و نظریه‌های جامعه شناسی باگروه همکاری دارند.
۱۳. دکتر مهدی گلشنی؛ استاد دانشگاه صنعتی شریف که در حوزه فلسفه علم و فلسفه‌های مضاف با گروه همکاری دارند.
۱۴. دکتر موسی عنبری؛ دانشیار جامعه شناسی دانشگاه تهران که در حوزه جامعه شناسی تاریخی با گروه همکاری دارند.
۱۵. دکتر عبدالحسین کلانتری؛ دانشیار جامعه شناسی دانشگاه تهران که در حوزه‌های روش تحقیق کیفی و کمی با گروه همکاری دارند.
۱۶. دکتر محمد جواد جاوید؛ استاد دانشگاه تهران که در حوزه اندیشه‌های اجتماعی در متون اسلامی و فقه اجتماعی با گروه همکاری دارند.