نخستین نشست از سلسله نشست‌های مشترک کرسی یونسکو در سلامت اجتماعی و توسعه دانشگاه تهران با همکاری دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران و با حضور دکتر یونس نوربخش رییس کرسی یونسکو و عضو هیئت علمی گروه جامعه‌شناسی دانشگاه تهران، دکتر روح‌الله نصرتی عضو هیئت علمی گروه انسان‌شناسی دانشگاه تهران و دکتر احسان شاه‌قاسمی عضو هیئت علمی گروه ارتباطات دانشگاه تهران روز 2 خرداد ماه 1401 در تالار گفتگو دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران برگزار شد.

در ابتدای نشست، دکتر یونس نوربخش، رئیس کرسی «یونسکو در سلامت اجتماعی و توسعه دانشگاه تهران» و عضو هیات علمی گروه جامعه‌شناسی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران به معرفی کرسی پرداخت و اهداف چنین نشست‌های را برجسته‌سازی مفهوم سلامت اجتماعی، ترویج نگاه جامعه‌شناسانه به مفهوم سلامت، جلب توجه  سیاست‌گذاران به موضوع سلامت اجتماعی و تاسیس گرایش‌های تحصیلی میان رشته‌ای در این زمینه دانست.

دکتر نوربخش همچنین به موضوع «میزان و نوع استفاده از شبکه‌های اجتماعی و نسبت آن با جامعه ایران» پرداخت و ضمن بیان کارکردهای رسانه همچون گفت و گو، گسترش روابط، تعریف هویت، شبکه‌سازی، سرگرمی، ارائه خدمات گوناگون اعم از اداری، مشاغل، و ... و نیز خودابرازی و دوست‌یابی؛ شبکه‌های اجتماعی را دارای ساختار خاص خود دانست که بازنمای وضعیت اجتماعی نیز هستند.

وی تاثیر شبکه‌های اجتماعی در سلامت اجتماعی افراد و جامعه را در جوامع گوناگون، متفاوت دانست. شبکه‌های اجتماعی تاثیری ذاتی دارند که ماهیت آن رسانه را تشکیل می‌دهند مانند تعامل، قدرت خودابرازی، توسعه شبکه ارتباطات اما تاثیرات مثبت و منفی آن بستگی به نوع و چرایی استفاده جامعه از این رسانه‌ها دارد. برای نمونه، اینستاگرام و بعضی رسانه‌های نوین دیگر امروزه در حوزه اشتغال و کارآفرینی و ایجاد قدرت رقابت برای جوانان بسیار مفید بوده و فرصت‌های آنها را برای حضور اجتماعی و کسب اعتماد و اشتغال افزایش داده است. آنها سرمایۀ اجتماعی سنتی را ندارند اما سرمایه اجتماعی شخصی و تعمیم یافته را ایجاد می‌کنند.

این استاد دانشگاه در جمع‌بندی مباحث خود به این موضوع اشاره کرد که از سوی دیگر به دلیل محدود بودن زمینه های خود ابرازی در جامعه سمت و سوی استفاده های این رسانه ها برای خود ابرازی افزایش یافته و رفتارهای نابهنجار نیز به تبع آن بیشتر می شود. این رسانه‌ها اگرچه برای افزایش مشارکت اجتماعی هستند اما استفاده بی رویه از آنها احتمالا به دلیل انزوا در جامعه حقیقی است این امر بین کسانی که بیشترین استفاده را دارند یا برای سرگرمی استفاده می‌کنند، قابل مشاهده است. در حقیقت این رسانه‌ها هم وسیله‌ای قدرت‌مند در جهت‌دهی جامعه و هم بازنمایی‌کننده وضعیت نابهنجار جامعه ایران هستند.

دکتر روح الله نصرتی، عضو هیات علمی گروه انسان‌شناسی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران به عنوان دومین سخنران به «شبکه‌های اجتماعی و کسب و کارهای خرد» با استفاده از نظریات حک‌شدگی و مفهوم بنیادین اعتماد پرداخت. به باور دکتر نصرتی، شبکه‌های اجتماعی گروه‌های حاشیه‌ای را به متن وارد کرده است و حضور و مشارکت گروه‌هایی هم‌چون جوانان و زنان خانه‌دار را به متن اجتماع تقویت کرده است. در بستر شبکه‌های اجتماعی، اعتماد اجتماعی رو به افزایش است؛ چراکه سرمایه اجتماعی، موتور محرک این کسب و کارها است و بنیاد آنها اعتماد است. دکتر نصرتی شبکه‌های اجتماعی را بستری برای بازیگری و عاملیت، امکانی برای خلاقیت و نوآوری، و کم‌کنندۀ فاصلۀ ایده تا کالا دانست؛ چراکه چنین شبکه‌هایی با ایجاد فرصت برابر، تقویت روابط اجتماعی و ایجاد فرصت برای شکل‌دهی به کسب و کارهای خانگی، سلامت اجتماعی را تقویت می‌کنند. سلامت اجتماعی به معنای برخورداری افراد از احساس مفید بودن در مورد خود، مشخضاً در مورد زنان خانه‌دار و راه‌اندازی کسب و کارهای خانگی با سرمایه اقتصادی حداقلی عینیت پیدا می‌کند.

در بخش سوم این نشست، دکتر احسان شاه قاسمی، عضو هیات علمی گروه ارتباطات دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران، دیدگاه‌های خود را در موضوع «شبکه های اجتماعی، فحاشی و آزادی بیان» طرح نمود. او نقطه ضعف جامعه ایرانی را نبود گفت و گوی سالم و مثبت در شبکه‌های اجتماعی و بالتبع در جامعه دانست و ابراز داشت ما فاقد گفت و گوی آزاد و گفت و گوی ملی در سطح جامعه هستیم. این استاد دانشگاه، کنترل فضای مجازی را ناشدنی دانست و آن را نه تنها مساله‌ای در سطح ایران، بلکه مشکلی در سطح جهانی دانست. از نظر ایشان هرچند شبکه‌های اجتماعی مزایایی در مقابله با فساد و ایجاد دغدغه‌های محیط زیستی  و ... داشته‌اند اما راهکار را باید در پیشبرد طرح‌های شخصی در استفاده از شبکه‌های اجتماعی جستجو کرد.

پایان‌بخش نشست سلامت اجتماعی و توسعه با پرسش و پاسخ حاضرین در نشست با کارشناسان مدعو همراه بود.